W dniu 1 września 2022 roku odbył się wernisaż wystawy plenerowej „Harcerskie drogi do Niepodległej”. Wystawa prezentuje wkład harcerek i harcerzy w proces odzyskiwania przez Polskę Niepodległości. 

Ruch harcerski powstał na ziemiach polskich około 1910 roku. U jego zarania leżały doświadczenia brytyjskiego skautingu, które u nas zostały wzbogacone o dążenie do odzyskania niepodległej Ojczyzny. Polski skauting powstawał w oparciu o legalnie działające Towarzystwo „Sokół”, półjawne organizacje młodzieżowe oraz konspiracyjne ugrupowania wojskowe młodych Polek i Polaków, dla których oczywiste było, że „harcerstwo to skauting plus niepodległość”. 

Jednak harcerska droga do niepodległości była inna w każdym zaborze. Miały na nią wpływ warunki życia Polaków, kształtowane przez trzech zaborców: austriackiego, pruskiego i rosyjskiego. W Galicji skautki i skauci działali jawnie, a w zaborach pruskim i rosyjskim półlegalnie lub tajnie, narażając się na represje władz. Wszędzie dla młodzieży skautowej było oczywiste, że Polska odzyska niepodległość i że do walki o wolność trzeba się dobrze przygotować. Dlatego skautowy program obejmował doskonalenie charakteru i ćwiczenie dzielności, wychowanie patriotyczne, zajęcia terenowe, sportowe, wojskowe i sanitarne. 

Wojna pomiędzy państwami zaborczymi stała się dla Polaków szansą na odzyskanie niepodległości.

Niestety, jej konsekwencją było to, że Polacy wcieleni do zaborczych armii znaleźli się po przeciwnych stronach frontu. Skauci dążyli przede wszystkim do tego, by walczyć w Legionach Polskich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. Wielu z nich razem z Legionami przeszło cały szlak 1 lub 2 Brygady, wielu internowano po odmowie przysięgi na wierność cesarzowi niemieckiemu.

Członkowie drużyn skautowych działali również w Polskiej Organizacji Wojskowej, walczyli w Korpusach w Rosji oraz w Armii Polskiej we Francji. Po I wojnie światowej nastąpił trudny okres w dziejach harcerstwa. Jego struktury organizacyjne dopiero się kształtowały. Proces scalania Związku Harcerstwa Polskiego trwał kilka lat. Zakończył go w styczniu 1921 roku I Walny Zjazd ZHP w Warszawie. Mimo to harcerstwo podjęło kolejne wyzwania. Kiedy w listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, harcerze przystąpili do rozbrajania pozostałych w kraju niemieckich żołnierzy. W Warszawie powstał Harcerski Batalion Wojska Polskiego. Młodzież harcerska (w tym orlęta lwowskie i przemyskie) odegrała ważną rolę w walkach o wschodnią granicę. Harcerki i harcerze brali udział w powstaniu wielkopolskim i trzech powstaniach śląskich.

Nie do przecenienia jest udział harcerstwa w wojnie polsko-bolszewickiej, kiedy cały Związek Harcerstwa Polskiego na wezwanie gen. Józefa Hallera zgłosił swój udział w Armii Ochotniczej. Na froncie walczyły pułki, które miały w nazwie „harcerski” – tylu było w nich harcerzy. Dziewczęta służyły jako sanitariuszki w oddziałach i pielęgniarki w szpitalach wojennych. Nie można zapomnieć o udziale harcerzy w Bitwie Warszawskiej i bohaterskiej obronie Płocka w sierpniu 1920 roku.

Wystawa powstała w ramach zadania „Harcerskie drogi do Niepodległej”, realizowanego przez Związek Harcerstwa Polskiego, przy udziale Muzeum Harcerstwa w Warszawie. Dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Rządowego Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.