„Chełmo, gm. Masłowice
Grodzisko znajduje się na południe od wioski Chełmo, na szczycie wysokiego, zalesionego wzgórza – Góry Chełmo. Pierścieniowaty wał otacza obniżony majdan, porośnięty pojedynczymi drzewami. Od strony północnej grodzisko sąsiaduje z urwistym zboczem wzgórza, od południa otoczone jest fosą, oraz dwoma dodatkowymi wałami okrężnymi. W centrum majdanu znajduje się trójkątny betonowy cokół- podstawa wieży obserwacyjnej wzniesionej tutaj przez nadleśnictwo w 1955 r. W najbliższym otoczeniu wzgórza nie stwierdzono dotychczas występowania zabytków archeologicznych.
Dokładna historia grodziska na Górze Chełmo nie jest znana. Ustalenia J. Kamińskiej noszą charakter hipotezy. Według tej autorki grodzisko funkcjonowało w 2 fazach: pierwsze grodzisko wzniesiono w pierwszej połowie X w., zostało ono spalone po niedługim czasie. Na szczątkach pierwszego grodziska wzniesiono drugie- większe być może jeszcze w X w. Obecna forma grodziska z fosą i dodatkowymi wałami stanowi pozostałość tej właśnie fazy. Drugie grodzisko również zostało spalone być może w pierwszej połowie XI w. Według danych historycznych w pierwszej połowie XII w. na miejscu zniszczonego grodziska Piotr Włostowic wzniósł kościół „murowany, siedmią fosami obwiedziony”. W czasie badań wykopaliskowych ustalono, że wały grodziska zbudowane były w konstrukcji drewniano- ziemnej, wzmacnianej kamieniami. Odkryto też fragmenty naczyń glinianych z okresu X-XII w., oraz fragmenty naczyń glinianych z okresu X-XII w., oraz fragmenty ostrogi i klucza datowane na przełom XIII- XIV w. Wg. hipotezy postawionej przez A. Chmielowską początki funkcjonowania grodziska mogą łączyć się z istnieniem na Górze Chełmo ośrodka kultu pogańskiego, być może o znaczeniu ponadregionalnym. Autorka ta sugeruje również, że zniszczenie grodu nastąpiło w trakcie podboju tych terenów przez Polan.
Badania wykopaliskowe prowadziła J. Kamińska w 1955 i 1956. Materiały i dokumentacja z badań znajdują się w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi.”
Powyższy fragment pochodzi z:
- Szukała, Grodziska województwa piotrkowskiego- przewodnik, Piotrków 1997.
W 1992 roku przeprowadzono prospekcję archeologiczną w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski, badania te jednak nie potwierdziły istnienia zaplecza osadniczego dla grodu na Górze Chełmo w X w. Interdyscyplinarny zaś projekt „Chełmo 2006” w ramach którego dotychczasowy stan badań podsumował J. Sikora, wykazał istnienie kolejnych dwóch wałów na stanowisku nr 1 w Chełmie. Ostatnie badania wykazały, że substancja zabytkowa nie jest dostatecznie chroniona przez rezerwat archeologiczno- leśny obejmujący opisywaną część Góry Chełmo.[1]
Poniżej przykładowa literatura dotycząca tematu:
Kamińska J., Grodzisko wyżynne w Chełmie, pow. Radomsko, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna” 1958, t.3.
Kostyrko M., Góra Chełmo w perspektywie badań archeologicznych w przeszłości i przyszłości, „Zeszyty Radomszczańskie” 2013, T. VII.
Paszkowski L., Podania ludowe o Górze Chełmskiej na Pilicą, „Tydzień”, 1879, r.7.
Sikora J., Grodzisko wczesnośredniowieczne na Górze Chełmo: badania, interpretacje, hipotezy, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna” 2008, nr 34.
[1][1] M. Kostyrko, Góra Chełmo w perspektywie badań archeologicznych w przeszłości i przyszłości, „Zeszyty Radomszczańskie” 2013, T. VII, s. 123-124.
