„ROZPRZA, wieś gmina
Grodzisko położone jest wśród łąk nad rzeką Luciążą, na wschód od stacji kolejowej Rozprza i na północ od drogi Rozprza- Łochyńsko. Dojście ścieżką przez łąki od wspomnianej drogi. W latach czterdziestych zachodnia część grodziska została zniszczona. Gwoli ścisłości należy wspomnieć, że zachowana część grodziska leży na gruntach wsi Łochyńsko. Obecnie grodzisko ma postać połowy stożka o zaklęśniętym środku, w całości porośniętego drzewami. W czasie badań wykopaliskowych w pobliżu odkryto pozostałości drogi przez łąki oraz podgrodzie, na samym zaś grodzisku liczne fragmenty naczyń glinianych, broni i narzędzi.
Funkcjonowanie grodziska przypada na VIII/IX- XIV w. Założenia najstarszej fazy grodu nie są znane. Wiadomo jedynie, że umocnienia zostały spalone, a na ich szczątkach zbudowano w wieku IX wał drewniano- ziemny, a na ich szczątkach zbudowano w wieku IX wał drewniano- ziemny, o dość prymitywnej konstrukcji, który zapewne około połowy X w. został spalony ponownie. Trzecia faza grodu rozpierskiego trwa od końca X do połowy XIII w., kiedy uległ on kolejnemu pożarowi. W fazie tej wały grodu zostały wzmocnione, dodatkowo otoczone fosą i wałem zaporowym. Faza IV odpowiada okresowi od polowy XIII do drugiej połowy XIV w. W tym okresie wewnętrzna część grodziska została znacznie podwyższona, układ obronny odbudowany, rozwinęły się też osady przygrodowe. Cały zespół uległ spaleniu i nie został już odbudowany. Osadnictwo przesunęło się ostatecznie na tereny wyżej położone, zapewne w rejonie obecnego centrum Rozprzy. A. Chmielowska, z której prac pochodzą powyższe informacje przyjmuje jako możliwą następującą kolejność wydarzeń: I faza to gród być może opolny, zniszczony w wyniku działań ze strony państwa wiślańskiego i następnie przez „Wiślan” odbudowany jako umocnieni północnej linii obronnej ich państwa [faza II]; gród ten mógł zostać zniszczony i odbudowany z kolei przez Polan po zbrojnym podboju tych terenów [faza III], zaczyna wtedy pełnić funkcje administracyjne, stając się grodem kasztelańskim; zniszczenie grodów fazy III i IV może wiązać się ze zbrojnymi staraniami rodu Nagodziców o uzyskanie Rozprzy. Wyniki badań archeologicznych sugerują, że w fazach I-III gród w Rozprzy pełnił funkcje jedynie wojskowe.
Badania wykopaliskowe prowadziła w latach 1963 – 1966 A. Chmielowska. Materiały i dokumentacja z badań znajdują się w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi.
Podsumowanie stanu wiedzy o grodzie w Rozprzy znajduje się w pracy A. Chmielowskiej, Rozprza we wczesnym i późnym średniowieczu, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, Nr 29:1982 [1985]. Prócz syntetycznego omówienia wyników badań znajduje się tutaj bogata wcześniejsza literatura problemu.”
- Szukała, Grodziska województwa piotrkowskiego. Przewodnik, Muzeum Okręgowe w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków 1997, s. 28-30.
(powyższe wydawnictwo do nabycia w muzealnym sklepiku)
P.S. W latach 2015- 2016 na grodzisku przeprowadzono badania naukowe w ramach programu „Bezinwazyjne badania grodów Polski środkowej”, które dały początek do późniejszego stworzenia wizualizacji dawnego grodu rozpierskiego. Działania te wzbudziły duże zainteresowanie i zrodziły ciekawą dyskusję, do której zachęcamy również Państwa. Poniżej zamieszczamy link do szerszej publikacji na ten temat, której autorami są: Piotr Kittel i Jerzy Sikora.
http://rozprza.pl/download/attachment/14382/grodzisko-w-rozprzy-co-juz-o-nim-wiemy-a-jakie-skarby-przeszlosci-moze-jeszcze-skrywac-dr-jerzy-sikora-dr-piotr-kittel.pdf
